In de vorige aflevering van deze serie lazen we dat koning Duarte vroegtijdig zijn koningsambt neerlegde. Zijn plaats werd in 1477 ingenomen door zijn zoon, João II. Deze dertiende koning was op 3 mei 1455 geboren op één van de mooiste plekken van Portugal, namelijk het Castelo de São Jorge in Lissabon. Tijdens zijn jeugd had João II zijn vader vergezeld bij de militaire campagnes in Afrika en hij werd tot ridder geslagen na de verovering van Arzila in 1471. Hij trouwde met zijn nicht Leonor de Viseu op 22 januari 1471, waarmee hij in 1475 een zoon kreeg: prins Afonso.
João II was geliefd bij de bevolking, maar had geen goede relatie met de Portugese adel.. Hij had op juridisch vlak de greep op de adel verstevigd door de zogenaamde Lei Mental nieuw leven in te blazen. Deze wet bepaalde dat alle edellieden trouw aan de koning moesten zweren om aanspraak te kunnen maken op hun bezittingen. Desondanks ontdekte João II bij herhaling samenzweringen tegen hem. Hij maakte hiermee korte metten, door zijn tegenstanders om het leven te brengen. De hertog van Bragança werd geëxecuteerd in Évora, de hertog van Viseu (zijn neef en zwager) werd door de koning zelf neergestoken en de bisschop van Évora werd vergiftigd in de gevangenis. Deze drastische maatregelen hadden hun effect: niemand haalde het nog in zijn hoofd tegen de koning samen te zweren en hij reageerde verder in alle rust.
João II had twee grote prioriteiten tijdens zijn bestuur: het ontdekken van nieuwe overzeese gebieden en het ontdekken van een maritieme route naar Indië. Deze inspanningen deed Portugal uitgroeien tot één van de machtigste landen ter wereld. De volgende ontwikkelingen vonden plaats in de jaren van João II:
-1484: Diogo Cão ontdekt de monding van de rivier de Kongo en onderzoekt de kust van Namibië tot aan Kaap Cross;
-1488: Bartolomeu Dias rondt Kaap de Goede Hoop. Hiermee is hij de eerste Europeaan die de Indische Oceaan vanuit het westen bereikt;
-1493: Álvaro de Caminha begint de kolonisering van de eilanden São Tomé en Príncipe.
Mogelijk werden nog meer delen van de wereld ontdekt in de tijd van João II, maar de geheimhoudingsplicht was dermate krachtig dat veel tot op de dag van vandaag in raadselen gehuld blijft. De geheime archieven die ons meer zouden kunnen vertellen, werden verwoest na de aardbeving en brand van 1755. Sommige historici beweren dat het niet Columbus was die Amerika ontdekte, maar een Portugese ontdekkingsreiziger. De berekeningen die de Portugezen destijds maakten van de diameter van de aarde zou deze theorie versterken. Toen Columbus bij João II aanklopte om zijn reis naar India via het westen te subsidiëren was de Portugese koning niet geïnteresseerd. Misschien wist João II al lang dat India alleen bereikt kon worden door om Afrika heen te varen? Het is waarschijnlijk dat de zeevaarders in de tijd van João II al ontdekten dat als men via het westen naar India wilde varen er eerst een ander continent in het midden lag. Een heel ander soort speculatie is dat Columbus zelf een Portugees was en niet in Genua werd geboren, maar in het dorp Cuba in de Alentejo.
De onervaren kapitein Columbus kon uiteindelijk toch zijn reis aanvangen dankzij een financiering van de “katholieke koningen” (Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië). Vervolgens deed hij de officiële ontdekking van Amerika (hoewel hij tot zijn dood dacht Indië gevonden te hebben), die Castilië naast Portugal bracht op het gebied van de overzeese bezittingen. Het was het begin van een dispuut tussen Portugal en de katholieke koningen over de verdeling van de Nieuwe Wereld. Uiteindelijk werd het conflict opgelost op 7 juni 1494 door middel van het Tratado de Tordesilhas. Hierin werd er een denkbeeldige lijn getrokken die de wereld verdeelde tussen Portugese en “Spaanse” bezittingen. De lijn lag op honderdtachtig kilometer ten westen van de Kaapverdische Eilanden. Alles ten westen daarvan hoorde bij “Spanje”, alles ten oosten ervan bij Portugal.
Een tweede conflict met de katholieke koningen behelsde de troonsopvolging in het buurland. Ferdinand en Isabella hadden slechts één zoon, die een slechte gezondheid had en waarschijnlijk niet oud zou worden. Hun oudste dochter Isabella was getrouwd met de Portugese prins Afonso, waardoor het zeer waarschijnlijk werd dat zowel Castilië als Aragon in handen zouden vallen van een Portugese koning. De katholieke koningen deden er alles aan om het huwelijk tussen Afonso en hun dochter te ontbinden, maar zonder succes. Het probleem kwam tot een oplossing toen Afonso overleed in 1491. Het verhaal is dat hij van zijn paard viel tijdens een tocht langs de Taag, maar er zijn verdenkingen dat Fernando en Isabella er iets mee van doen hadden.
De geschiedenis van Ferdinand en Isabella heeft meer zwarte pagina´s. Zo werd onder hun bestuur de Spaanse Inquisitie opgezet. Duizenden joden die tot dan toe in vrede konden leven werden het land uitgezet. João II opende de Portugese grenzen voor de naar schatting zestigduizend joden, waaronder Abraham Zucato, die met zijn wiskundige berekeningen een grote bijdrage leverde aan de kennis van de Portugese zeevaarders.
De dood van prins Afonso betekende dat João II geen opvolger had. Hij probeerde zijn bastaardzoon Jorge geaccepteerd te krijgen als legitieme zoon, maar dit lukte hem niet. Vooral zijn vrouw Leonor deed er alles aan om hier een stokje voor te steken. Voordat João II op 25 oktober 1495 overleed, mogelijk vergiftigd door leden van de adel, had hij bepaald dat zijn opvolger Manuel de Viseu, de hertog van Beja, moest zijn. Dit was de broer van zijn vrouw Leonor, maar ook zijn neef.
João II ligt begraven in het Mosteiro de Santa Maria de Vitória in Batalha. Hij ging de geschiedenisboeken in als O Príncipe Perfeito (de Volmaakte Prins), omdat Portugal gedurende zijn regeringsperiode een ongekende bloei doormaakte.
Lees ook:Portugese koningen deel III: O Gordo
Lees ook:Portugese koningen deel I: O Conquistador
Lees ook:Portugese koningen deel V: O Bolonhês
Lees ook:Portugese koningen deel XI: O Eloquente
Lees ook:Portugese koningen deel XIV: O Venturoso