In het hart van Portugal ligt een klein, historisch stadje met de naam Tomar. Een plaats die alleen bij de echte Portugal liefhebber bekend zal zijn, terwijl het eenzelfde populariteit verdiend als het Italiaanse Siena of het Spaanse Córdoba. Waarom Tomar hoog op jouw lijst van vakantiebestemmingen moet staan lees je deze week op portugal.blog. Vandaag deel III: het Convento de Cristo
Hoogtepunt van Tomar is zonder meer het Convento de Cristo en het Castelo Templário. In totaal telt het gehele terrein vijfenveertig hectare, waarvan veertig worden ingenomen door de omringende tuinen van de Mata dos Sete Montes. Als je van het centrum van Tomar naar het klooster loopt (of rijdt) kom je door deze bosrijke omgeving en heb je bij verschillende miradouros (uitkijkpunten) een prachtig uitzicht.
Het Convento de Cristo bestaat uit een complexe verzamelingen van architectonische stijlen. Dit komt omdat door de eeuwen heen steeds weer nieuwe toevoegingen en aanpassingen werden gedaan. De bouw begon bij de Tempeliers in de twaalfde eeuw, die een gefortificeerd kasteel en een tempel bouwden onder leiding van Grootmeester Gualdim Pais. Het meest indrukwekkende deel van het Convento de Cristo, de Charola, is afkomstig uit deze tijd en geïnspireerd op de Heilig-Grafkerk in Jeruzalem. Deze tempel is zestienzijdig, en daarmee vrijwel rond, en heeft in het midden een octagonaal hoogaltaar. Het verhaal gaat dat de Tempeliers hier te paard de mis bijwoonden. Koning Manuel I zorgde in de zestiende eeuw voor de toevoeging van schilderijen, muurschilderingen, houtsnijwerk (bijvoorbeeld de profeten aan de binnenkant van het altaar) en houten panelen.
Koning Manuel I gaf eveneens opdracht ten westen van de Charola een rechthoekig schip te bouwen. De benedenverdieping diende als koor, de bovenverdieping als kapittelzaal. Het Manuelijnse hoofdportaal van de kerk is rijk gedecoreerd en gemaakt door João de Castilho als antwoord op de manuelijnse decoratie van Diogo de Arruda. Deze laatste is verantwoordelijk voor de vensterdecoratie aan de buitenzijde van de kerk, waaronder het Janela da Sala do Capítulo (1510), het manuelijnse venster dat samen met de Charola als hoogtepunt genoemd wordt van het Convento de Cristo (laat je niet afschrikken door het gele mos). Het thema van de ontdekkingsreizen, kenmerkend voor de manuelijnse kunst, is hier volop aanwezig in bijvoorbeeld de touwen, de knopen, het koraal en het zeewier.
Naast de kerk bestaat het klooster uit verschillende kruisgangen. Hendrik de Zeevaarder gaf opdracht voor de bouw van de Claustro do Cemitério en de Claustro da Lavagem, de twee kruisgangen waar je tegenwoordig het klooster binnenkomt en die opvallen door de betegeling met azulejos. In het Claustro do Cemitério vind je verder de wandgraven van Baltazar de Faria, Pedro Alares Seco en Diogo da Gama (broer van Vasco da Gama). Het Claustro da Lavagem diende vroeger als wasplaats voor de geestelijken. Wat nu bloembedden zijn, waren vroeger de wasbakken.
Manuel I was de volgende die opdracht gaf tot het uitbouwen van het klooster. Met de rijkdommen die hij verwierf uit de overzeese gebieden kon hij niet alleen de kerk bouwen, maar ook de kruisgang Santa Barbara toevoegen. Het was echter in de tijd van João III dat de meeste kruisgangen werden toegevoegd. Dit kwam doordat hij de orde hervormde van een ridderorde tot een gesloten kloosterorde, die naar de regels van de Heilige Benedictus leefde. Er waren vier nieuwe kruisgangen nodig en slaapzalen en keukens, die tussen 1531 en 1552 gebouwd werden. João III drukte daarmee een renaissancistisch stempel op het Convento de Cristo. Zijn toevoegingen kwamen hoofdzakelijk op naam van João de Castilho en diens opvolger Diogo de Torralva.
Hoogtepunt is het twee verdiepingen tellende Claustro Prinicipal, met neoklassieke bogen, Ionische en Toscaanse zuilen en twee spiraalvormige wenteltrappen die naar het dakterras leiden. Hier vandaan heb je zicht op de nooit afgebouwde tweede kapittelzaal die João III in gedachten had. Op de onderste verdieping van deze kruisgang prijkt de imposante fontein met het tempelierskruis. De eerste verdieping geeft toegang tot de lange gang waaraan de slaapkamers van de monniken grenzen.
Andere kruisgangen die erbij kwamen zijn het Claustro da Micha (huist onder meer de bakkerij), het Claustro dos Corvos (waar je de keuken, de olijfolie opslag en de bibliotheek vindt), het Claustro das Necessárias (de badkamer van het klooster) en het Claustro da Hospedaria (waar gasten werden ondergebracht). De eetzaal, of refeitório, is de enige plek in het Convento waar voorwerpen in zijn geplaatst. Het zijn twee lange eettafels met daarboven verschillende kroonluchters, die er sinds het begin van de twintigste eeuw staan.
Na João III volgden de werkzaamheden in opdracht van de Spaanse koningen Filips II en Filips III. Zij zorgden voor de voltooing of restauratie van reeds bestaande ruimtes en gaven opdracht voor de bouw van de nieuwe sacristie en het ingenieuze Aqueduto dos Pegões, een aquaduct met 180 bogen dat over een lengte van zes kilometer water kon verplaatsen van de rivier naar het klooster. Aan het einde van de zeventiende eeuw werd als laatste het ziekenhuis aan de noordzijde toegevoegd, compleet met apotheek en ziekenzaal.
Na de afschaffing van de kloosterordes werd het Convento de Cristo voor een deel gekocht door Costa Cabral, een politicus en de hertog -en later ook markies- van Tomar. De Costa Cabral familie maakte tussen 1843 en 1934 de laatste aanpassingen aan het klooster. In de twintigste eeuw kwam het complex in handen van de staat, zoals ook nu nog het geval is. Sinds 1983 is het door de UNESCO toegevoegd op de lijst van werelderfgoed.
Zorg dat je voldoende tijd uittrekt om het Convento de Cristo te bezoeken. Een uurtje is echt niet voldoende! Het is dagelijks geopend vanaf 09.00 uur, behalve op nieuwjaarsdag, eerste paasdag, 1 mei en eerste kerstdag. De toegang kost € 6,-, maar als je ook de kloosters van Batalha en Alcobaça bezoekt in dezelfde week betaal je voor alle drie samen slechts € 15,-. Er zijn kortingen mogelijk voor 65 plussers en jongeren.
Lees ook:Tomar deel II: een stadswandeling
Lees ook:Tomar deel I: de achtergronden
Lees ook:Cristo Rei waakt al 50 jaar over Lissabon
Lees ook:Route Paus bekend
Lees ook:De sprookjeswereld van Bussaco